Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF), Türkiye'deki basın özgürlüğünü rakamlarla gözler önüne serdi.
200
Türkiye'de son beş yılda 200'den fazla gazeteci ve medya çalışanı hapsedildi. On üçü hala tutuluyor. Türkiye, dünyanın önde gelen gazeteci hapishanelerinden biri olmaya devam ediyor.
48
2020 yılında toplam 48 gazeteci gözaltında en az bir gün geçirdi. Tutuklanmalarının nedenleri arasında Suriyeli mültecilerin akıbetine atıfta bulunmak, hükümetin Covid-19 salgınını nasıl ele aldığını araştırmak veya Kürt meselesini haber yapmak da var.
27 buçuk yıl
Bu, bir Türk gazetecinin aldığı en uzun hapis cezalarından biri. Cumhuriyet gazetesinin eski yazı işleri müdürü Can Dündar, 23 Aralık 2020'de terör örgütüne casusluk yapmak ve yardım etmek suçlamasıyla 27 buçuk yıl hapis cezasına çarptırıldı.
71
Halen İstanbul yakınlarındaki Silivri yüksek güvenlikli cezaevinde tutulan Türkiye'nin en yaşlı gazetecisi Ahmet Altan'ın yaşı… Kardeşi Mehmet Altan ve bir başka gazeteci Nazlı Ilıcak'ın 2018'de aldıkları ömür boyu hapis cezaları Temmuz 2019'da Yargıtay tarafından bozuldu. Temmuz 2016 darbe girişimine sempati duymakla ve “televizyonda bilinçaltı mesajlar yaymakla” suçlandılar.
63 "LÊSE-MAJESTÊ" MAHKUMİYET
Bu, Ağustos 2014'te Recep Tayyip Erdoğan'ın cumhurbaşkanı seçilmesinden bu yana ceza kanunun 299. maddesi uyarınca “cumhurbaşkanına hakaretten” suçlu bulunan gazetecilerin sayısı.
128 BİN EURO
AİHM, Türkiye'nin 2016'da yaklaşık bir yıl boyunca keyfi olarak hapis cezasına çarptırılan Cumhuriyet gazetesinde çalışan 8 gazeteciye tazminat ödemesine hükmetti. 10 Kasım 2020'de yayınlanan bu karar, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Türkiye hakkında verdiği ilk karar değildi. AİHM geçtiğimiz beş yıl içinde Türk makamlarına gazetecilere toplam 234 bin 760 avro tazminat ödemeye karar verdi.
154.
Türkiye, RSF'nin 2020 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'nde 180 ülke arasında 154. sırada yer almaktadır.
139
Türk gazeteciler son beş yılda en az 139 fiziksel saldırının hedefi oldu. Sadece 2020'de en az 18 gazeteci saldırıya uğradı.
160
En az 160 medya kuruluşu kapanmaya zorlandı. 2016 darbe girişiminin ardından alınan olağanüstü hal tedbirleri, sadece Fethullah Gülen'e sempati duyduğu düşünülen medyayı kapatmak için değil, aynı zamanda Hayatın Sesi TV ve IMC TV gibi kanalları susturmak için de kullanıldı. Bu medya kuruluşlarının her ikisi de, yayına devam etmelerine izin verilmesi için yaklaşık beş yıldır yasal bir mücadele veriyor.
%90
Bu, günümüzde hükümet yanlısı işadamları tarafından kontrol edilen Türk medya kuruluşlarının yüzdesidir.
1358
Bu sayı, Cumhurbaşkanı Erdoğan, oğlu Bilal Erdoğan, damadı Berat Albayrak, hükümet yanlısı işadamları veya politikacıların taleplerine cevaben yerel sulh hakimleri tarafından verilen emirler üzerine 2020 yılında silinen çevrimiçi makale veya makale bağlantılarının sayısıdır.
3 BİN 436
Son beş yılda Türk basın kuruluşlarından toplam 3.436 gazeteci kovuldu. 2020'de kovulan sayı 215'ti.
276
Bu, kritik gazetelerin 2020 boyunca devlet reklamlarının reddedildiği ve hayatta kalmak için ihtiyaç duydukları gelirden mahrum bırakıldığı günlerin sayısıdır.
Türkiye’de basın büyük tehditlerle karşı karşıya
Farklı sivil toplum kuruluşlarının hazırladığı raporlar Türkiye’de basının ve basın emekçilerinin durumunu ortaya koydu. Devletin resmi verileri ise güvenilirlikten uzak. Raporların ortak sonucu ise Türkiye’de basın büyük tehditlerle karşı karşıya.
Türkiye’de basının durumunu ortaya koyan çalışmalara bir yenisi daha eklendi. Son olarak Gazeteciler Cemiyeti, ‘Demokrasi için Medya/Medya için Demokrasi Projesi’ kapsamında ‘2020 Medya Gözlem Raporu’nu yayımladı. Raporda gazetecilerin uğradığı insan hakları ihlalleri ve yargı kıskacı dikkat çekti. Rapora göre 2020’de her 2 gazeteciden 1’i tehdit edildi, her 4 gazeteciden 1’i fiziksel şiddete maruz kaldı. Her 5 gazeteciden 1’i yargılanırken her 6 gazeteciden 1’inin yargılanması devam ediyor.
Raporda, basının 2020’deki durumu şöyle özetlendi:
Medyada salgının etkileri ilk etapta ekonomik olarak hissedildi. Gazete tirajları ortalama yüzde 30 oranında düştü. Salgın nedeniyle en az 22 gazeteci yaşamını yitirdi.
Ocak ayında Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından 894 gazetecinin basın kartı iptal edildi.
‘Terör’ kapsamında cezaevinde bulunan gazeteciler salıverilmedi. Aynı zamanda resmi ilan ve reklam alma yetkisi bulunmayan gazetelerin cezaevlerine girişine engeller getirildi.
Evrensel, BirGün, Tele 1, Halk TV, Fox TV vb. iktidarın sözcüsü olmayı reddeden haber mecraları milyonlarca lira tutarında cezalarla baş etmek durumunda kaldı.
İktidar yanlısı olmayan yüzlerce gazeteci terör, Cumhurbaşkanı’na hakaret, halkı kin ve nefrete teşvik vb. nedenlerle bu yıl da hâkim karşısındaydı.
RAKAMLAR FARKLI AMA SONUÇ AYNI
Raporda ‘terör’ gerekçesiyle cezaevinde bulunan gazetecilerin salıverilmediği ifade edilmekle birlikte sayı verilmedi. Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü (RSF) Ocak ayının sonunda bir rapor yayınladı. Raporda son 5 yılda 200’den fazla gazeteci ve medya çalışanının hapse atıldığı, 3’ünün hala cezaevinde tutulduğu belirtildi. Rapora göre Türkiye, hala gazetecileri hapsetme konusunda ilk sırada yer alıyor.
Diğer yandan ortada resmi bir rakam yok. Ayrıca raporları hazırlayan kuruluşların gazeteci tanımlamaları da farklı. Bu sebeple farklı raporlarda farklı rakamlar yer alıyor. Örneğin Cemaat ve PKK soruşturmaları kapsamında gözaltına alınan gazeteciler birçok listede yer almıyor.
INTERNATIONAL JOURNALIST ASSOCIATION’UN LİSTESİNDE 174 İSİM VAR
jailedjournos.com isimli site ise kendi imkanları ile ulaştığı tutuklu gazeteci sayısını 146 olarak açıkladı. Site tutuklu olan gazetecilerin isimlerini ve hangi cezaevlerinde tutuklu olduklarını tek tek listeledi. Bununla birlikte International Journalists Association’ın (Uluslararası Gazeteciler Derneği) verilerine göre Türkiye’de gazetecilik faaliyetlerinden dolayı tutuklu bulunan 174 kişi bulunuyor.
FUAT OKTAY RAKAM AÇIKLAMADI
Gazeteciler Cemiyeti’nin Ocak ayında Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından 894 gazetecinin basın kartının iptal edildiğini açıklamasına karşın Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, CHP Milletvekili Atilla Sertel’in bu yöndeki soru önergesini cevapsız bıraktı.
Fuat Oktay, Türkiye’de 2020 yılı sonu itibarıyla 15 bin 148 basın kartı sahibi basın mensubu olduğunu açıkladı. İki yıl önce basın kartı sahibi gazeteci sayısı 15 bin 206 olarak açıklanırken aradan iki yıl geçmesine rağmen bu sayının 58 kişi eksilmesi dikkat çekti. Fuat Oktay, Atila Sertel’in basın kartı iptal edilen ve kart almak için bekleyen gazetecilerin sayısına ilişkin sorusunu ise yanıtsız bıraktı. Oktay 2018’deki bir soru önergesine verdiği cevapta Cemaat soruşturmalarında adı geçen 705 gazetecinin de içinde olduğu toplam bin 954 gazetecinin basın kartının iptal edildiğini açıklamıştı.
RSF RAPORUNA GÖRE TÜRKİYE’DE BASIN
Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü’nün (RSF) Ocak ayı sonunda açıkladığı rapora göre ise Türkiye’de:
Son 5 yılda 200’den fazla gazeteci hapse atıldı.
Sadece 2020’de 48 gazeteci en az bir gününü gözaltında geçirdi. Gazeteciler; Suriyeli sığınmacılar, hükumetin pandemi ve Kürt politikası haberleri sebebiyle gözaltına alındı.
En ağır ceza 27 buçuk yıl hapisle Can Dündar’a verildi.
Cezaevindeki en yaşlı gazeteci Ahmet Altan.
63 gazeteci ‘Cumhurbaşkanına Hakaret’ ile suçlanıyor.
Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde Türkiye 180 ülke arasında 154’üncü sırada.
Son 5 yılda 139 gazeteci fiziki saldırıya uğradı. 2020’de bu sayı 18 olarak kayıtlara geçti.
Son 5 yılda 160 medya kuruluşu kapandı.
Sadece 2020 yılında bin 358 haber yayından kaldırıldı.
Son 5 yılda 3 bin 436 gazeteci işinden oldu. Geçen yıl bu sayı 215 idi.
